←

Krążki do gotowania mleka zarówno te ceramiczne, metalowe, jak i szklane miały podobną zasadę działania. Wszystkie miały za zadanie ostrzec gotującego mleko o tym, że mleko zbliża się do temperatury wrzenia i za chwilę może wykipieć.

Wg radzieckiego opisu patentowego krążek położony na dnie garnka miał na celu zapobieganie przegotowaniu silnie spienionych płynów podczas wrzenia, takich jak mleko, kawa itp. Podano w nim też podstawową zasadę działania: Ponieważ dysk znajdujący się na dnie nagrzewa się szybciej niż płyn wlewany do naczynia, płyn zamknięty w zagłębieniach [na stronie przylegającej do dna garnka] jest zagotowany wcześniej niż pozostały i powstają pęcherzyki, które wydostają się spod dysku przez promieniowe kanaliki, zapobiegając tworzeniu się gęstej piany. Uzupełnieniem tego opisu może być fragment zapisu ze strony internetowej Museum der Dienge [pol. Muzeum Przedmiotów] w Berlinie: Zasada jest tak prosta, jak genialna: rosnące pęcherzyki powietrza powodują, że czujnik mleka porusza się i zaczyna grzechotać.
Teraz uważny słuchacz musi przejąć inicjatywę, ponieważ sam monitor mleka nie zapobiegnie jego wykipieniu.

Nieco odmienna rolę krążkowi przypisano w opisie eksponatu ze zbiorów Таганрогский государственный литературный и историко-архитектурный музей–заповедник [pol. Tangowskiego muzeum gospodarczego, literackiego i historii architektury]:

Zadaniem urządzenia jest zabezpieczenie mleka przed „wykipieniem” podczas gotowania. Ten prosty, ale przydatny przedmiot był bardzo lubiany przez radzieckie gospodynie domowe, które często musiały stać przy kuchence, pilnując, aby mleko nie uciekło.

Jak wszyscy wiedzą, po podgrzaniu mleko tworzy bąbelki. Bąbelki nie mogą przebić się przez powstały na powierzchni kożuch, dlatego gromadzą się w mleku, „nadmuchując” je powietrzem. Kiedy się zagotuje, pojawia się tak dużo bąbelków, że podnoszą mleko i… przygotujcie się do czyszczenia kuchenki! Jak „stróż” radzi sobie w takiej sytuacji?

Urządzenie umieszcza się powierzchnią roboczą na dnie rondla, a na wierzch wylewa się mleko. Pęcherzyki uwolnione podczas ogrzewania gromadzą się w spiralnym rowku w dużym pęcherzyku powietrza, który wychodzi przez otwór. Jest na tyle duży, że pęka w górę, przebijając się przez kożuch na powierzchni mleka. Pęcherzyki mleka pojawiają się tylko na środku patelni. Ponadto przedmiot „sygnalizuje” także, że mleko się zagotowało: bąbelki unoszą je, a on uderza w dno garnka, sygnalizując, że nadszedł czas, aby zdjąć mleko z kuchenki.

Istotną informację dotyczącą krążków ceramicznych znajdujemy na stronie internetowej Whangarei Museum będącego częścią Parku Kiwi North w Nowej Zelandii: Mleko wrze w temperaturze 100,2°C, a z użyciem krążka do gotowania mleko nie nagrzewa się powyżej 98,9°C (na wierzchniej powierzchni), ponieważ ceramiczny dysk pochłania dużo ciepła.

Tak, czy siak wychodzi na to, że krążek do gotowania mleka można ze spokojem zaliczyć kategorii „mała rzecz, a cieszy”.

←